Nauwkeurige juridische vertalingen vormen de ruggengraat van heldere internationale afspraken. Of het nu gaat om contracten, processtukken of algemene voorwaarden, een kleine vertaalfout kan enorme gevolgen hebben. Een verkeerd vertaald woord of begrip kan de interpretatie van een heel document veranderen en zelfs leiden tot kostbare rechtszaken. Zo leidde een enkele vertaalfout in een handelscontract ooit tot miljoenenverlies en een langdurige juridische strijd. Dergelijke voorbeelden onderstrepen hoe cruciaal het is om juridisch vertaalwerk serieus te nemen. Professionele juridische vertalers met kennis van de brontaal, doeltaal én de bijbehorende rechtssystemen zijn onmisbaar om misverstanden en juridische problemen te voorkomen.
Elke jurisdictie heeft eigen rechtsbegrippen en doctrines. Een term of concept kan in een ander land iets totaal anders betekenen of zelfs helemaal niet bestaan. Een goede juridische vertaler moet beseffen dat juridische vertaling meer vergt dan woordjes omzetten; men moet de onderliggende juridische concepten correct overbrengen. Zo staat het Duitse “Eigentumsvorbehalt” (eigendomsvoorbehoud) voor een specifiek zekerheidsrecht in het goederenrecht, waarvoor in het Anglo-Amerikaanse recht geen één-op-één equivalent bestaat. Evenzo is de Anglo-Amerikaanse “trust” een rechtsfiguur die onbekend is in het Nederlandse en continentale recht – vertalen vereist hier uitleg of een functioneel alternatief, anders raakt de lezer de weg kwijt. Deskundigen waarschuwen dat het negeren van zulke jurisdictionele nuances tot juridisch onnauwkeurige of onwerkbare vertalingen kan leiden. Een contractclausule die in één land volstrekt legaal en gebruikelijk is, kan in een andere jurisdictie onbegrijpelijk of zelfs onwettig lijken als deze letterlijk wordt overgenomen. Daarom moet een vertaler altijd rekening houden met het rechtssysteem van de doeltaal, zodat de vertaling juridisch klopt in de beoogde context.
Paula Biesta is een expert op het gebied van beëdigde vertalingen en complexe vertaalprojecten. Zij vertelt graag hoe we met jouw vertrouwelijke stukken omgaan.
Contracten bevatten vaak standaardformuleringen die juridisch “geladen” zijn. Het verkeerd vertalen van zulke formules kan de verplichtingen of rechten van partijen onbedoeld wijzigen. Een klassiek voorbeeld is het onderscheid tussen “best efforts” en “reasonable efforts” in Engelse contracten. Deze termen lijken op elkaar, maar juristen kennen hieraan verschillende graden van inspanningsverplichting toe. “Best efforts” houdt in dat een partij in principe alles moet doen om het beoogde resultaat te bereiken, terwijl “reasonable efforts” een mildere verplichting is waarbij alleen het redelijkerwijs mogelijke hoeft te worden gedaan. Als een vertaler geen oog heeft voor dit onderscheid en beide termen klakkeloos vertaalt als “zich tot het uiterste inspannen” of “zijn best doen”, kan dat tot verwarring of discussies leiden over wat precies van een partij verwacht werd. In internationale contracten heeft dit al tot geschillen geleid – denk aan de commotie rond “best reasonable efforts” in het vaccincontract van AstraZeneca, waar onduidelijkheid over die term tot twistpunten leidde. De les hieruit is dat een juridisch vertaler vaste contracttermen niet als inwisselbare taalvarianten mag beschouwen. In plaats daarvan moet hij nagaan welke juridische betekenis eraan kleeft in de broncontext en een equivalente formulering kiezen die diezelfde nuance in de doeltaal overbrengt.
Juridische taal is zelden universeel; de betekenis van woorden en zinnen hangt sterk af van de context en het type document. Wanneer een vertaler de achtergrond of functie van het document niet kent, ontstaan er gemakkelijk fouten. Zo vereist een processtuk (bijvoorbeeld een dagvaarding of een vonnis) een heel andere toon en terminologie dan een set algemene voorwaarden of een commercieel contract. Een term als “uitspraak” kan afhankelijk van de context “judgment” betekenen in een vonnis, maar “statement” in een andere setting. Zonder expliciete context zou een vertaler hier de verkeerde keuze kunnen maken. Experts benadrukken dan ook dat een vertaler toegang moet hebben tot alle relevante achtergrondinformatie, inclusief details over het rechtsgebied en de specifieke zaak, om tot een juiste vertaling te komen. Het gebrek aan context leidt niet zelden tot vertalingen die taalkundig correct lijken, maar juridisch ongepast of onbegrijpelijk zijn in de gegeven situatie. Stel dat in een Nederlandse tekst het woord “Tribunaal” voorkomt – in het Frans verwijst tribunal doorgaans naar een eerste aanleg rechtbank, terwijl court in het Engels meer algemeen “rechtbank” betekent. Als de vertaler niet weet welke instantie precies bedoeld wordt, kan een verkeerde keuze voor verwarring zorgen. Om dit soort misverstanden te voorkomen, zullen professionele vertalers altijd om context vragen: Waar wordt de tekst voor gebruikt? Voor welk rechtsgebied en publiek is het bedoeld? Met die kennis kunnen ze terminologie en stijl aanpassen, zodat de vertaling in de doelcontext past en juridisch standhoudt.
Juridische teksten zitten vol vaste uitdrukkingen en idiomatische wendingen die een specifieke juridische lading hebben. Een veelgemaakte fout is deze frasen letterlijk woord voor woord te vertalen. Letterlijk vertalen zonder oog voor de juridische betekenis kan de bedoeling ingrijpend veranderen of compleet onbegrijpelijk maken. Neem de term “force majeure”: letterlijk “overmacht” in het Frans, maar in het Engels wordt deze vaak onvertaald gelaten of als act of God aangeduid. Een automatische vertaling als “major force” zou hier totaal misplaatst zijn. Evenzo kennen Nederlandse juridische brieven vaak de zinsnede “zonder enige nadelige erkenning (van aansprakelijkheid)”, dikwijls in combinatie met “onder voorbehoud van alle rechten”. Dit is een typische juridische stijlformule die aangeeft dat men geen enkel recht prijsgeeft of verantwoordelijkheid erkent. De correcte Engelse term hiervoor is “without prejudice” – een vaste juridische frase. Een vertaler die niet op de hoogte is van deze betekenis zou in de verleiding kunnen komen iets te schrijven als “without any adverse acknowledgement”, wat voor een Engelstalige jurist volstrekt onbegrijpelijk is. Ditzelfde geldt omgekeerd: Engelse of Franse vage legalismen letterlijk in het Nederlands vertalen kan de juridische betekenis doen verdwalen. Het is daarom cruciaal dat vertalers vertrouwd zijn met juridische jargonformules in beide talen. Wanneer zulke uitdrukkingen voorkomen, vertalen professionals ze met hun erkende equivalent (of lichten ze toe in een voetnoot) in plaats van ze woordelijk om te zetten.
Juridische terminologie is vaak vakgebonden en heeft in elke taal precieze betekenissen. Een ogenschijnlijk eenvoudig woord kan in een juridische context iets heel anders betekenen. Een bekend voorbeeld is het Engelse begrip “consideration” in contracten: dit verwijst naar de noodzakelijke tegenprestatie in Anglo-Amerikaans recht, maar heeft geen direct equivalent in het Nederlandse recht. Wie “consideration” lukraak zou vertalen als “consideratie” of “overweging” slaat de plank mis – de juridische essentie (een bindende tegenprestatie) gaat dan verloren. Evenzo betekent het Franse “dommages-intérêts” niet letterlijk “schade en interest” maar duidt het op schadevergoeding in brede zin. Als een vertaler deze term verkeerd inschat, bijvoorbeeld door alleen op het woord “intérêts” (interest) te letten, kan de hele strekking van een vonnis of claim veranderen. Deze voorbeelden tonen aan dat grondige kennis van juridische termen in zowel bron- als doeltaal essentieel is om grove interpretatiefouten te voorkomen.
De bovenstaande fouten laten zien hoe riskant onzorgvuldige juridische vertalingen kunnen zijn. Elke taal- of interpretatiefout kan juridische gevolgen hebben of tot imagoschade en financieel verlies leiden. Juridische vertaling is dan ook een vak apart, dat niet alleen een uitstekende talenkennis vereist maar ook diepgaand begrip van verschillende rechtsstelsels en cultuurverschillen. Het is duidelijk dat dit geen terrein is voor leken of automatische vertaalmachines. Zoals een internationale vertaaldienst stelt, blijft de rol van bekwame menselijke vertalers onmisbaar, omdat zij een precisie en inzicht bieden die machines of amateurs niet kunnen evenaren. Investeren in professionele juridische vertalers is geen luxe maar een noodzakelijke voorzorg: het waarborgt dat uw contracten, documenten en voorwaarden correct worden overgebracht, zodat uw organisatie juridisch veilig en begrepen blijft in elke taal.
Neem gerust contact met ons op. We bespreken graag hoe we u het beste kunnen ondersteunen.
Van wetsartikel tot voetnoot – Tekom vertaalt met verstand van zaken Wanneer het aankomt op juridische vertalingen, is zekerheid geen luxe, maar noodzaak. Fouten kunnen
AI weet (bijna) alles: de stille dreiging voor uw privacy We sturen dagelijks gevoelige gegevens de digitale wereld in. Een app die uw medische klachten
